فضای مجازی و نقش آن در تبیین جایگاه اجتماعی زنان
فضای مجازی و نقش آن در تبیین جایگاه اجتماعی زنان
در طول تاریخ و در اکثر جوامع، بزنگاه هایی وجود داشته است که در آن، نقش و هویت اجتماعی زنان بنابر مسائل گوناگون فرهنگی، سیاسی، مذهبی و … نمودی کمرنگ یافته و حتی نادیده گرفته شده است. بدیهی است تا پیش از انقلاب صنعتی و پدید آمدن پیشرفت های تکنولوژی که منجر به شکل گیری فضای آزادی چون اینترنت شود، مبارزه زنان برای دسترسی به حقوق طبیعی خود در جوامع مردسالار، با دشواری های بسیاری همراه بوده است. نشر اندیشه های برابری خواهانه از طرف زنان به سختی صورت می گرفت و تریبون های چندانی در اختیار این قشر از جامعه قرار نداشت. به این ترتیب بخش عمده ای از زنان جامعه که از حقوق اولیه خود در اجتماع اطلاعی نداشتند، فرصتی برای آگاهی نمی یافتند. به همین دلیل بسیاری از جنبش های آگاهی بخش در این حوزه، با بن بست مواجه می شدند و رهبران آن ها برای همراه کردن دیگران با خود، مصائب بی شماری را تحمل می کردند.
چنین وضعیتی که در اعصار گذشته وجود داشت را با جهان امروز مقایسه کنید. در قرن حاضر با وجود بستری به نام اینترنت و فراگیری آن، نهضت های آگاهی بخش برای توسعه، توان بیشتری یافته و بسیار آسان تر از گذشته می توانند اندیشه های خود را نشر داده و طیف وسیعی از توده مردم را با خود همراه کنند. این روزها بخش عمده ای از فضای اینترنت و شبکه های مجازی مسائل مربوط به زنان را پوشش می دهد، آن هم نه با نگاهی شعار زده و تبلیغاتی، بلکه نمایش واقعی و حقیقی فعالیت های اجتماعی بخشی زنان، به طور طبیعی باعث ایجاد خود باوری و اعتماد به نفس در سایرین شده و به این ترتیب باعث می شود روز به روز بر شمار فعالین اجتماعی در حوزه زنان افزوده شود. بدین ترتیب، افزایش شمار فعالان اجتماعی زن، نگاه واپسگرای سنتی را تحت تاثیر قرار داده و به تدریج قدرت آن را به حاشیه می راند. یعنی دیگر حتی به مبارزه چندانی برای احقاق حق طبیعی زنان نیاز نیست و روند آگاهی بخشی عمومی در این حوزه، با پیوستن زنان دیگر به این حرکت اجتماعی، معادلات را به نفع این جریان عدالت طلبانه تغییر می دهد.
این مسئله در جوامع سنتی کارکرد بیشتری دارد. در چنین جوامعی اغلب نگاهی جنسیت زده و مرد سالار حکمفرما است که تلاش دارد حضور زنان در جامعه را به حداقل رسانده و محدودیت های فراوانی برای فعالیت های اجتماعی آنان ایجاد کند. این افراد برای توجیه عمل ناروای خود، به همین فضای مجازی و رسانه های جریان ساز دیگر متوسل شده و تلاش می کنند با صدور گزاره های قطعی و غیر قابل تغییر، دیدگاه مرتجع خود را توجیه کنند. اما در این هنگام، باز هم تکنولوژی اینترنت به کمک اقدامات آگاهی بخش و شکستن تابوهای کهنه و محدود کننده می آید. بخشی از جامعه که مخالف چنین باورهایی هستند، با نشر آرا و عقاید خود در قالب تحلیل هایی در وب سایت ها و شبکه های اجتماعی، نقش آگاهی بخش خود را به طور موثری ایفا می کنند. بنابراین در دنیای حاضر، کمتر می توان بدون استناد به تحلیل هایی درست و متقن انتظار همراهی عموم جامعه با نگرشی خاص را داشت، چراکه به مدد رسانه های مجازی، آگاهی افراد به مراتب بیش از گذشته شده است و نمی توان به سادگی آن ها را تحت تاثیر قرار داد. همچنین امکان رصد جامعه جهانی و پیشرفت های زنان نقاط دیگر دنیا در حوزه مسائل اجتماعی، برای تمام کاربران اینترنت وجود دارد. روشنفکران جامعه با نگاه دقیق تر خود به این روند جهانی، تلاش می کنند نقاط قوت و ضعف این جریانات را ارزیابی و تحلیل کرده، و نقشه ی راهی کاربردی و قابل اجرا برای پیشرفت زنان ایرانی در داخل کشور ارائه کنند.
به نظر می رسد گسترش فضای مجازی و افزایش کاربران آن، در خصوص تبیین مسائل اجتماعی زنان، بیشتر دارای کارکرد مثبت بوده و نمی توان وجوه منفی چندانی برای آن ذکر نمود. چرا که برابری زن و مرد و نقش فعال هر دو آن ها در جامعه، ریشه در قوانین مربوط به عدالت اجتماعی داشته و نمی توان به سادگی آن را از دید عموم پنهان نمود. بنابراین فضای مجازی و خصوصا شبکه های اجتماعی، فضای لازم را برای ایجاد تغییرات اساسی در خصوص جایگاه اجتماعی زنان فراهم آورده و بستر مهمی در تغییر شرایط اجتماعی این قشر و دستیابی به آزادی های مشروع برای آنان ایجاد کرده است.
